Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), bir kişinin yoğun korku, çaresizlik veya dehşet hissettiren gerçek bir ölüm, ölüm tehdidi, ağır yaralanma veya cinsel şiddet gibi travmatik bir olaya maruz kalması, tanık olması veya bu olayla karşı karşıya gelmesi sonucu ortaya çıkabilen bir ruhsal bozukluktur. TSSB, kişinin günlük yaşamını, ilişkilerini ve genel iyilik halini olumsuz etkileyebilir. TSSB, travmatik olayın ardından aylar veya yıllar sonra bile devam edebilen yoğun stres tepkilerine yol açar. Konya Mentaliz Psikoloji travma sonrası stres bozukluğu sorunu ile ilgili danışanlarına profesyonel olarak psikolojik psikoterapi desteği sunmaktadır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu – TSSB Nedenleri
Her travmatik olay yaşayan kişide TSSB gelişmez. Travma Sonrası Stres Bozukluğu-TSSB gelişiminde rol oynayan çeşitli faktörler bulunmaktadır:
- Biyolojik Faktörler: Beynin stres tepkilerini düzenleyen kimyasallar ve hormonlardaki dengesizlikler rol oynayabilir.
- Travmanın Şiddeti ve Süresi: Daha yoğun ve uzun süreli travmalara maruz kalmak riski artırır.
- Kişisel Geçmiş: Daha önceki travmatik yaşantılar, çocukluk çağı istismarları, ailede ruhsal hastalık öyküsü gibi faktörler riski yükseltebilir.
- Kişilik Özellikleri: Bazı kişilik özellikleri TSSB gelişimine daha yatkın olabilir.
- Sosyal Destek: Travma sonrası yeterli sosyal destek alamamak riski artırabilir.
- Başa Çıkma Mekanizmaları: Sağlıksız başa çıkma yöntemleri (örneğin, madde kullanımı) TSSB gelişimini tetikleyebilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu – TSSB Tanısı Nasıl Konur?
TSSB tanısı, bir ruh sağlığı uzmanı (psikiyatrist veya klinik psikolog) tarafından klinik görüşme ve değerlendirme ile konulur. Uzman, kişinin yaşadığı travmatik olayı, belirtilerin türünü, süresini, şiddetini ve günlük yaşam üzerindeki etkilerini değerlendirir. Gerekirse, tanı sürecine yardımcı olmak için standartlaştırılmış ölçekler ve anketler kullanılabilir. Tanı konulabilmesi için belirtilerin belirli bir süre (genellikle bir aydan fazla) devam etmesi ve kişinin işlevselliğinde önemli bozulmalara yol açması gerekir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
TSSB belirtileri genellikle travmatik olaydan sonraki ilk ay içinde başlar, ancak bazen belirtilerin ortaya çıkması aylar hatta yıllar sürebilir. Belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve zamanla dalgalanmalar yaşanabilir. Başlıca belirti grupları şunlardır:
Yeniden Yaşantılama (İstenmeyen Anılar):
- Travmatik olayın istemsiz ve rahatsız edici bir şekilde tekrar tekrar hatırlanması.
- Olayla ilgili kabuslar görme.
- Sanki travmatik olay yeniden yaşanıyormuş gibi hissetme veya davranma (flashback).
- Travmatik olayı hatırlatan durumlar veya kişilerle karşılaşıldığında yoğun duygusal (korku, öfke, suçluluk) veya fiziksel (çarpıntı, terleme, titreme) tepkiler verme.
Kaçınma:
- Travmatik olayı hatırlatan düşüncelerden, duygulardan veya konuşmalardan kaçınma.
- Travmatik olayı hatırlatan aktivitelerden, yerlerden veya kişilerden uzak durma.
Olumsuz Düşünce ve Duygu Durumu Değişiklikleri:
- Kendisi, başkaları veya dünya hakkında olumsuz düşüncelere ve inançlara sahip olma (örneğin, “Ben kötüyüm,” “Kimseye güvenilmez,” “Dünya çok tehlikeli bir yer”).
- Travmatik olayın önemli bir yönünü hatırlayamama.
- Sürekli olumsuz duygusal bir durumda olma (korku, dehşet, öfke, suçluluk, utanç).
- Daha önce keyif alınan aktivitelere karşı ilgi kaybı.
- Başkalarından uzaklaşma veya yabancılaşma hissi.
- Olumlu duyguları (mutluluk, sevgi) hissedememe.
Aşırı Uyarılmışlık Belirtileri:
- Kolayca irkilme veya ürkme.
- Sürekli tetikte olma hali.
- Uykuya dalmada veya uykuyu sürdürmede zorluk.
- Konsantrasyon güçlüğü.
- Sinirlilik hali ve öfke patlamaları.
- Kendine zarar verici davranışlarda bulunma (örneğin, aşırı alkol tüketimi, hızlı araba kullanma).
Travma Sonrası Stres Bozukluğu – TSSB Tedavi Yöntemleri
TSSB tedavi edilebilir bir durumdur. Erken teşhis ve tedavi, belirtilerin kötüleşmesini önlemeye ve yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olur. Başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:
- Psikoterapi (Konuşma Terapisi): En etkili tedavi yöntemlerinden biridir.
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Travmatik anılarla başa çıkmaya ve olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye odaklanır. Maruz bırakma terapisi (exposure therapy) gibi teknikler içerebilir.
- EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme): Travmatik anıların işlenmesine ve duygusal etkilerinin azaltılmasına yardımcı olan bir terapi türüdür.
- Diğer Terapi Yaklaşımları: Şema terapi, diyalektik davranışçı terapi gibi farklı terapi ekolleri de kullanılabilir.
- İlaç Tedavisi: Özellikle depresyon ve kaygı belirtilerinin yoğun olduğu durumlarda psikoterapiye ek olarak veya tek başına psikiyatrist uygun görürse kullanılabilir.
TSSB ile Başa Çıkma Yolları
Tedaviye ek olarak, TSSB ile başa çıkmada yardımcı olabilecek bazı kişisel stratejiler şunlardır:
- Profesyonel Yardım Almak: Bir ruh sağlığı uzmanına başvurmak en önemli adımdır.
- Sosyal Destek Aramak: Güvenilir arkadaşlar, aile üyeleri veya destek gruplarıyla konuşmak yalnızlık hissini azaltabilir.
- Kendine Karşı Sabırlı ve Anlayışlı Olmak: İyileşme zaman alır ve iniş çıkışlar yaşanabilir.
- Sağlıklı Yaşam Tarzı Sürdürmek: Düzenli uyku, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz yapmak genel iyilik halini destekler.
- Gevşeme Tekniklerini Öğrenmek: Meditasyon, derin nefes egzersizleri, yoga gibi teknikler stresi azaltmaya yardımcı olabilir.
- Alkol ve Madde Kullanımından Kaçınmak: Bu maddeler belirtileri kötüleştirebilir ve iyileşmeyi geciktirebilir.
- Travmayı Hatırlatan Tetikleyicileri Tanımak ve Yönetmek: Tetikleyicilerle başa çıkma stratejileri geliştirmek önemlidir.
- Rutinler Oluşturmak: Günlük rutinler, belirsizlik hissiyle başa çıkmaya yardımcı olabilir.
- TSSB Hakkında Bilgi Edinmek: Durumu anlamak, başa çıkma sürecini kolaylaştırabilir.
Konya’da Travma Sonrası Stres Bozukluğu Terapi Tedavisi
Konya da Travma Sonrası Stres Bozukluğu – TSSB ile yaşayan biriyseniz veya bir yakınınız bu durumdan etkileniyorsa, yalnız olmadığınızı unutmayın. Profesyonel yardım almak, iyileşme sürecinde önemli bir adımdır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu bir zayıflık belirtisi değildir ve uygun destek ve tedavi ile iyileşme mümkündür. Eğer Konya’da siz veya bir yakınınız TSSB belirtileri yaşıyorsanız, Konya Mentaliz Psikoloji’de alanında uzman klinik psikolog Erdim Hasip Hakverir tarafından profesyonel olarak yüz yüze veya online terapi desteği, bilgi ve randevu için lütfen bizimle iletişime geçmekte geç kalmayınız.
